Eens in de zoveel tijd ontstaat er vanuit het niets een nieuw begrip wat opeens iedereen lijkt te gebruiken. Zo ook het woord ‘woke’. Veel bekende Nederlanders lieten op hun sociale media kanalen weten ‘woke’ te zijn. Misschien heeft iemand je wel eens gevraagd: ‘hoe woke ben jij?’. Wat betekent dit woord precies? Waar komt het vandaan? En wanneer ben je ‘woke’? Wij zoeken het voor je uit!
Gen Z is ‘woke’
Generatie Z wordt gedefinieerd als alle jongeren geboren tussen 2000 en 2015. Dit betekent dat de jongste in 2019 4 jaar oud is en de oudste 19 jaar. De jongeren van 12 jaar en ouder, komen langzaam onder de vleugels van hun ouders vandaan en ontwikkelen een eigen blik op de wereld. Deze generatie is opgegroeid in een bewegelijke tijd. Terrorisme (9/11), de grote economische crisis (2008), groeiende aandacht voor structurele discriminatie en de wetenschappelijke erkenning van de menselijke invloed op klimaatverandering, hebben grote maatschappelijke onrust veroorzaakt. Daarnaast groeit deze groep ook nog eens op in de meest diverse Nederlandse samenleving ooit. Er is een zeer gevarieerde leefomgeving met veel verschillende uiterlijke kenmerken en een samenspel van verschillende culturen. Ook gender wordt steeds meer ter discussie gesteld. Zo stimuleert Beyoncé meisjes om na te denken over de positie van vrouwen en in de wereld. Online zien jongeren steeds vaker hun idolen of beroemdheden uitspraken doen over vegetarisch zijn, Black Lives Matter, tweedehands kleding, discriminatie etc. Bekende rappers als Ronnie Fles en Typhoon delen via rap hun visie op racisme en discriminatie. Deze leefwereld beïnvloed dus zowel offline als online de jongeren van generatie Z. Dit heeft uiteraard een effect op de manier waarop de jongeren van generatie Z tegen de wereld aan kijken. De drie thema’s waaraan de jongeren het meeste aandacht besteden zijn: inclusiviteit, duurzaamheid en openheid.
Wat betekent ‘woke’?
De definitie van ‘woke’ is, alert zijn op maatschappelijke misstanden, tendenzen, evoluties, veranderingen, en polarisaties. Dit wil zeggen dat je alert en bewust bent van de maatschappij en zaken, zoals racisme en discriminatie. Je bent maatschappijkritisch en je bent je heel erg bewust van wat er speelt in de maatschappij. De term is ontstaan uit de woorden ‘awakeness’, ‘awareness’ en ‘oke’ en het wordt daarom ook wel vaak vertaald als wakker. De maatschappij verandert voortdurend en door ‘wokeness’ worden er kritische vragen gesteld over maatschappelijke kwesties. Vragen zoals: ‘Kan dit eigenlijk nog wel? Moeten we iets altijd doen, omdat het een traditie is?’ Dit toenemend bewustzijn over maatschappelijke verschillen bereikte ook Nederland. Dit zag je aan de felle discussies over #MeToo, zwarte piet of de omgang met ons koloniale verleden. Maar ook feminisme, racisme, genderneutraliteit. In Nederland ging het er fel aan toe tijdens de Zwarte Pieten-discussie. Voorstanders van deze discussie zien Zwarte Piet, de helper van Sinterklaas, als een onschuldige traditie, terwijl tegenstanders hem zien als een symbool van racisme. Maar ook de discussie over vuurwerk tijdens Oud en Nieuw valt hieronder. Een deel van de mensen beschouwd vuurwerk als traditie, terwijl een ander deel vindt dat het te veel onnodige slachtoffers en schade oplevert. Als laatste voorbeeld zijn er sinds een paar jaar gender neutrale toiletten gekomen in veel cafés en restaurants in Nederland. Deze toiletten zijn er alleen maar gekomen omdat een groepje mensen zich afvroegen: ‘kan dit eigenlijk nog wel?’.
Oorsprong term
De term ‘woke’ dook op in het nummer Master Teacher van Erykah Badu, in 2008: ‘Even though you go through struggle and strife to keep a healthy life, I stay woke’. Door de Black Lives Matter-beweging kreeg deze term vervolgens meer betekenis. Na de moord op Michael Brown in Ferguson, Missouri 2014, raakte de term vervlochten met de Black Lives Matter-beweging. Woke stond daardoor niet meer alleen voor sociaal bewustzijn, maar werd een actieterm. Activisten bestempelden zichzelf als woke en riepen anderen op om ook woke te worden. Hierdoor is deze relatief nieuwe term snel ingeburgerd geraakt. De rapper Childish Gambino maakte in 2016 een nummer met als titel ‘Stay Woke’. In de Netflix-serie Dear White people hebben de hoofdrolsplers zelfs een ‘Woke or not Woke-app’ op hun telefoon, om andere studenten te beoordelen op hun gedrag.
Hoe woke ben jij?
‘Woke, wat is dat?’ vroeg Matthijs van Nieuwkerk vorig jaar in een speciale uitzending van De Wereld Draait Door. Zijn tafelgenoten gaven grinnikend antwoord: ‘Woke betekent wakker’. Hoe ‘woke’ ben jij? Is een vraag die je de laatste tijd steeds vaker voorbij ziet komen. Veel bekende Nederlanders laten via sociale media weten ‘woke’ te zijn én ook steeds meer jongeren identificeren zich hiermee. Op deze term komt ook kritiek. Zo wordt er bijvoorbeeld gezegd dat de term te commercieel is geworden. Arjen Lubach die satirische programma’s en liedjes maakt, schreef in 2019 een komisch lied over ‘woke zijn’, met het volgende refrein:
“Want ik ben Woke, zo Woke
Ik ben wakkerder dan ooit
Ik volg Twitter, dus weet precies wat er speelt
En daarom heb ik heel de wereld in groepjes verdeeld
Ja ik ben Woke, zo Woke
Ik ben wakkerder dan ooit
Hoor wat ik zing, luister goed naar m’n les
En vind je iets een beetje anders, nou dan ben je dus trash
Ja ik ben Woke
Als je een donker iemand ziet, gebruik geen ouderwets woord
Geen n-woord, geen zwarte, geen kleurling, geen moor
Ikzelf ben Woke, ik weet precies hoe het hoort
Ik zeg “hé sorry voor alles” en dan loop ik weer door”
Woke zijn goed?
Sommige mensen vinden dat er te ver wordt doorgedacht en dat het ten koste gaat van tradities in een land. Terwijl andere vinden dat bepaalde dingen absoluut niet meer kunnen. Het is dus ook aan jezelf om hier een mening over te vormen, maar het kan nooit kwaad om kritische vragen te stellen en je te verdiepen in bepaalde maatschappelijke kwesties.
